احیاء قلبی-ریوی شامل اقداماتی است که برای بازگرداندن اعمال حیاتی دو عضو مهم قلب و مغز انجام میشود و تلاش میشود تا گردش خون وتنفس به طور مصنوعی تا زمان برگشت جریان خون خودبخودی بیمار برقرار شود .
بدلیل اینکه بدون این اقدامات به علت فقدان اکسیژن مرگ مغزی دائمی در عرض زمان کمتر از6-4 دقیقه(زمان طلایی )ایجاد میشود واژه احیاء قلبی ریوی(CPR) در سال 1988 به احیاء قلبی، ریوی و مغزی(CPCR) تغییر نام داد. ایست قلبی- تنفسی بی گمان یکی از خطیرترین وضعیتهایی است که نیاز به اقدام فوری جهت حفظ حیات وپیشگیری از ضایعات جبران ناپذیر اندامهای حیاتی بدن دارد. این اقدامات بر اساس پروتکل‌های خاصی صورت می‌گیرد لازمه اجرای آن کسب دانش ومهارت فرد احیاگر می‌باشد درحال حاضر فقط 10% موارد احیاء داخل یا خارج از بیمارستان موجب بقاء طولانی مدت بیماران میشود
هدف از ارزیابی سریع تشخیص و تصحیح مشکلاتی است که تهدید جدی برای زندگی مصدوم هستند و در نظر اول مشخص می‌باشند. موارد تهدید کننده حیات مانند مشکلات شدید تنفسی و قلبی ، ایست قلبی و تنفسی ، مسمومیت‌های شدید ، زخمهای باز قفسه سینه و خونریزیهای شدید داخلی و خارجی و ... هستند. در این مرحله بودن یا نبودن هوشیاری ، تنفس و نبض مطرح است. در این موارد اقدامات لازم چون باز کردن راه هوایی و کنترل علایم حیاتی ، برخورد با زخم مکنده و باز قفسه سینه ، کنترل خونریزی خارجی و ... انجام میشود.
هر امدادگر باید پس از اطمینان از امنیت کامل محل استقرار خود و مصدوم یا بیمار باید به ارزیابی اولیه همه گونه علایم حیاتی و هر عاملی که حیات مصدوم را در معرض خطر قرار دهد، بپردازد. در این ارزیابی سوال مهم این است که آیا مصدوم بیهوش است و یا موارد تهدید کننده حیات وجود دارد؟ در این مورد بلافاصله اقدامات لازم جهت رفع خطر را انجام دهید. هر فرد بیهوش باید در معرض خطر تلقی شود زیرا راه هوایی وی ممکن است بسته شده و به توقف وی بیانجامد.
عملیات احیا دو جز دارد:شامل احیای اولیه ( BLS ) و مراقبتهای حیاتی پیشرفته ( ACLS )می باشد.که این موارد را انجمن قلب امریکا پایه ریزی می نماید.
معیار های عدم شروع (CPR) :
در مورد دستور ( DNAR ) "برای احیا بیمار تلاش نکنید."وجود داشته باشد.بیمار دارای علایم غیر قابل برگشت داشته باشد نوزادانی که در اتاق زایمان هستند .و وزن کمتر از400 گرم و یا دارای آنومالی ها هستند و به ندرت شانس زنده ماندن دارند را نباید احیانمود.
دستور ( DNAR ):برخلاف سلیر مداخلات پزشکی احیا نیاز به دستور پزشک ندارد ولی پایان آن نیاز به دستور پزشک دارد.و پزشک برای انجام این دستور باید با خانواده بیمار گفتگو و به آنها اطمینان دهد که پس از قطع عملیات احیا سایر اقدامات ادامه خواهد داشت.
پزشک باید این دستو را مکتوب بنویسد و مشخص کند کدام مداخله باید قطع شود.معمولا اکسیژن یا ماساژ و یا مایع درمانی انتخاب میشود تا قطع تهویه ی مکانیکی.
احیای اولیه:
در بیمارانی که ارست قلبی نموده اند انجام می شود و شامل:
A باز کردن راه هوایی Air way
B دادن تنفس مصنوعی Breathing
C ماساژ قلبی Circulation
تنفس: شامل دهان به دهان - دهان به بینی- دهان به بینی دهان می باشد. و هدف اصلی تامین اکسیژن لازم برای مغز و سایر ارگان های حیاتی است.
سرعت در انجام این اقدامات کلید موفقیت است.
احیا باید ضمن 4 تا 6 دقیقه بعد از ارست قلبی و یا ایست تنفسی صورت گیردتا به سلول های مغزی آسیبی وارد نشود.متاسفانه در بهترین و اصولی ترین روش تنها میتوان 25 تا 30 درصد موارد برونده ی قلبی را تامین نمود.
نحوه اجرای اقدامات در احیای اولیه:
باز کردن راه هوایی هدف از باز کردن راه هوایی این است که امکان تنفس برای فرد فراهم شود. در گذشته توصیه می‌شد با قلاب کردن انگشتان به دور فک و کشیدن آن به جلو راه هوایی باز شود (مانور جلو بردن فک Jaw thrust). اما انجام این مانور مشکل است و امروزه تصور میشود که نسبت به سایر روش‌ها از لحاظ آسیب به گردن بی‌خطرتر نیست. بنابراین در حال انجام مانور استاندارد "زاویه‌دار کردن سر- بلند کردن چانه" توصیه میشود برای انجام این کار روی پیشانی به سمت پایین فشار بیاورید و چانه را بالا بکشید. سپس باید ببینید آیا بیمار خودش نفس می‌کشد یا نه.
مانو دوم ( Titel head )است که با یک دست سر را به عقب و چانه را بادست دیگر بالا میبریم.
بعد از اجرای مانو های یاد شده احیا کننده موظف است وضعیت تنفس بیمار را از طریق نگاه کردن و گوش کردن و حس کردن بررسی نماید و اگر متوجه شد که بیمار زنده است نیاز به انجام مراحل بعدی احیا است
تنفس مصنوعی دادن
برای انجام تنفس مصنوعی از روش‌های مختلف(مانند ماسک مسطح) میتوان استفاده نمود اما روش پرکاربرد یکی از طریق بادکنک بی‌وی‌ام (آمبوبگ) است و دیگری روش سنتی دهان به دهان که امروزه با توجه به بهداشت کمتر توصیه میشود. در روش دهان به دهان? بینی بیمار را با دست ببندید و دهانتان روی دهان او بگذارید و هوا را درون ریه او بدمید تا حدی که قفسه سینه بالا رود. قبلاً توصیه می‌شد که ضمن انجام تنفس مصنوعی هوا با شدت به درون ریه‌ها دمیده شده. اما از آنجایی که این کار ممکن است تأثیر فشار بر روی قفسه سینه را کاهش دهد و ضمنا جریان خون در ریه‌ها در ایست قلبی چندان زیاد نیست، به دمیدن هوا با شدت زیاد نیازی نیست و دمیدن هوا در حدی که باعث بلندشدن قفسه سینه شود کافی است.
تنفس مصنوعی به خصوص برای کودکان یا افرادی که چند دقیقه‌ای است دچار ایست قلبی شده‌اند و میزان اکسیژن در خونشان کاهش یافته‌است اهمیت دارد.
اما در چند دقیقه اول ایست قلبی فشار بر روی قفسه سینه یا ماساژ قلبی اهمیت بسیار بیشتری دارد. بنابراین انجام تنفس مصنوعی نباید باعث به تأخیر انداختن ماساژ قلبی شود.
در هر بار تنفس دادن باید 700 تا 1000 میلی لیتر اکسیژن به فرد داده شود در غیر این صورت تنفس موثر نخواهد بود.
اگر در حین تنفس دادن به بیمار به انسداد راه هوایی مشکوک بودید باید اینگونه عمل نمود.
مانور هیملیخ را انجام می دهیم . بدین گونه که:
ابتدا دست غیر غالب را مشت نموده و با دست غالب روی آن به 2 سانتی متر زیر گزیفویید یعنی بین ناف و زاییده گزیفوئید را فشار میدهیم.
و اگر فرد بیهوش بود کنار او نشسته و کف دست رادر ناحیه ایکه گفته شد قرار داده و به سمت بالا فشار وارد می نماییم.
در افراد حامله نمیتوان به این ناحیه فشار آورد و باید مانور را روی 2 سانتی متر بالای زایده و روی جناغ انجام داد.
در افرادی که زبان آنه ته حلق افتاده زبان را بیرون آورده و برای آنها ( airway ) گذاشت که آن را پس از وارد کردن در دهان 180 درجه چرخانده و وراد کرده.
ماساژ قلبی
آغاز ماساژ قلبی به علت کمک به پمپاژ مصنوعی قلب? اولین قدم و مهم‌ترین مانور امدادگر است که باید هرچه سریع‌تر آغاز گردد. قبلاً توصیه می‌شد که برای بزرگسالان به ازای هر 15 ماساژ قلبی 2 تنفس مصنوعی و برای کودکان و نوزادان به ازای هر 5 ماساژ قلبی 2 تنفس مصنوعی انجام شود. در حال حاضر به جز در مورد نوزادان توصیه میشود که 30 ماساژ قلبی برای هر دو تنفس مصنوعی انجام شود.
فشار بر روی قفسه سینه باید سریع و قوی باشد و با سرعت 100 فشار در دقیقه انجام شود. با این حال باید زمان کافی برای برگشت قفسه سینه به بالا داده شود، به طوری که فشارهای متوالی خون را به درون دستگاه گردش خون براند. برای انجام ماساژ قلبی پاشنه یک دست را باید در مرکز قفسه سینه(بر روی استرنوم) پایین سر سینه‌ها قرار داد و دست دوم را باید روی اولی گذاشت به طوری که بتوان با حداکثر قدرت به پایین فشار آورده و دست بالایی انگشتان دست پایین را از محدوده ماساژ دور کند. با هر فشار قفسه سینه باید حدود 5 سانتی‌متر پایین برود. با توجه به حیاتی بودن این مانور? از احتمال شکسته شدن دنده‌ها به‌ویژه در کهنسالان چشم‌پوشی میشود و حتی امدادگر پس از شنیدن صدای شکسته شدن دنده? باید به ماساژینگ ادامه دهد
