گچ وسیله بیحرکت کننده خارجی است . هدف از گچ گیری ، بی حرکت کردن قسمتی از بدن در یک وضعیت اختصاصی و ایجاد فشار یکسان به بافت نرم است . از قالب گچی به طور اختصاصی برای بیحرکت کردن شکستگی جا انداخته ، اصلاح تغییر شکلها ، اعمال فشار یکنواخت روی بافت نرم داخل قالب یا حمایت از مفاصل ضعیف استفاده می شود .
موادی برای گچ گیری استفاده می شوند که عبارتند از: گچ پارس ، فایبر گلاس و پلاستیک .
گچ پلاستر قبل از استفاده باید خیس شود و سپس دور عضو پیچانده شود .این نوع گچ خیلی کند خشک می شود و سنگین است .
گچ فایبر گلاس یا پلاستیکی به سرعت خشک می شود و کم وزن است . بیماران دارای این نوع قالب گچی می توانند وارد آب شوند و پس از شنا یا استحمام ، گچ را با سشوار خشک کنند . لازم است گچ روی پوست گذاشته شود و ضایعات پوستی قبل از گرفتن گچ با مواد ضد عفونی کننده شستشو داده شوند.
روش گچ گرفتن : قالب های گچی معمولی لز جنس پلاستر می باشند. باندهای پلاستر را در آب سرد خیس می کنند تا انعطاف لازم برای شکل گیری را بدست آورند . در اثر تماس گچ با آب یک واکنش کریستال سازی آغاز می شود که با تولید گرما همراه است . سرعت این واکنش 20- 15 دقیقه است ، اما برای خشک شدن کامل گچ لازم است که عضو گچ گرفته شده به مدت 72 – 24 ساعت در معرض هوای آزاد قرار گیرد .
رنگ قالب گچی : خشک ، سفید و درخشان است ، محکم و فاقد بو است . اما رنگ قالب گچی مرطوب ، خاکستری و کدر بوده ، صدای مات دارد ، نرم است و بوی کپک می دهد .
عوارض احتمالی : سندرم کمپارتمان ، زخم فشاری ( Bedsore ) ، سندرم عدم استفاده و سندرم ولکمن.
نحوه مراقبت از گچ :
به دلیل اینکه گچ های معمولی در موقع خشک شدن ، گرم می شوند ، لذا توصیه می شود از انداختن پتو یا روانداز بر روی عضو گچ گرفته شده به مدت 72 – 24 ساعت اجتناب شود .
از فرو بردن اشیا برنده و نوک تیز (مثل گیره لباس یا مداد ) به زیر گچ اجتناب شود .
گچ خیس با نرمی کف دست ها روی بالش نرم نگهداری شود تا از ایجاد ناهمواری در آن پیشکیری گردد .
از بکار بردن رنگ لاک یا نظایر آن بر روی گچ خودداری شود .
جهت خشک کردن گچ بهتر است ان در معرض هوای آزاد قرار داد .
مراقبت از پوست :
لکه های گچ موجود بر روی پوست با دستمال مرطوب پاک شود .
برای پیشگیری از زخم و تحریکات پوستی ، زیر قالب گچی از باند ویبریل ( پنبه ای ) استفاده می شود .بنابراین توصیه می شود که از ناحیه از نظر قرمزی و یا تحریک پذیری کنترل شود .
قالب گچی خشک نگهداشته شود و با پلاستیک پوشانده شود .
از خاراندن پوست زیر قالب گچی خودداری شود ، در صورت خارش با هوای سرد سشوار ، خارش را برطرف کرد .
پس از برداشتن گچ شستشوی عضو با روغن های معدنی و آب به بهبود خون پوست کمک میکند .
تغذیه / تثبیت وزن :
توصیه می شود که از رژیم غذایی حاوی میوه جات ، سبزیجات ،پروتیین و ویتامین ها استفاده می شود .
از رژیم غذایی حاوی کلسیم فراوان ( مثل مصرف بیش از حد لبنیات ) اجتناب شود ، زیرا کلسیم بالا زمینه تشکیل سنگ کلیه را برای بیمار دارای محدودیت حرکتی فراهم می سازد .
توصیه جهت خوردن وعده های غذایی بطور منظم.
اجتناب از افزایش یا کاهش وزن ( افزایش یا کاهش وزن در بیمار دارای قالب گچی یا آتل موجب بر هم زدن تناسب وسیله با عضو می گردد).
تحرک :
توصیه می شود که با انجام انقباض ایزو متریک عضلات به حفظ توده و قدرت عضلانی وجلوگیری از آتروفی کمک شود .بدین جهت ، ورزش عضلات چهار سر ران را به بیمار توصیه می کنیم :
به حالت خوابیده به پشت دراز بکشد و پاهایش را دراز کند .
با منقبض کردن عضلات قدامی ران ، زانوی خود را بطرف تشک فشار دهد و 10 – 5 ثانیه در این حالت نگه دارد .
سپس کمی استراحت کند .
توصیه به بیمار به اینکه این ورزش در هنگام بیداری هر ساعت 10 بار انجام دهد .
جهت ورزش عضلات باسن ( گلوتئال ) به بیمار توصیه کنیم :
در حالتخوابیده به پشت دراز بکشد و در صورت امکان پاهایش را دراز کند .
عضلات باسن و شکم خود را منقبض کند و 10 – 5 ثانیه در این حالت بماند .
سپس کمی استراحت کند .
توصیه به بیمار که این ورزش را در هنگام بیداری هر ساعت 10بار انجام دهد .
توصیه می شود که از راه رفتن روی زمین لغزنده اجتناب شود .
تا حد امکان حرکات به طور طبیعی انجام شود ولی اندام مصدوم زیاد به کار گرفته نشود.
برای جلوگیری از تورم ، اندام داخل گچ مرتبا" بالاتر از سطح قلب قرار داده شود .
حفظ عملکرد طبیعی بدن :
تمام مفاصل و اندام های سا لم را ورزش دهید تا ضعیف نشوند .
جهت پیشگیری از ضعیف شدن عضلات در گچ و برای خونرسانی بهتر ،هر ساعت یکبار این عضلات را 5 تا 10 ثانیه منقبض و سپس شل کنید و انگشتان عضو را با زو بسته کنید .
انگشتان اندام در گچ را از نظر رنگ ،حس ،حرکت و گرمی کنترل کنید چون نشانه خونرسانی و سلامت عصبی اندام است .
در گچ دست وبازو اگر انگشتان و مچ دست بیمار جمع شده و قادر به باز کردن آنها نباشد و بی حسی یا گزگز شدن نیز وجود داشته باشد می تواند از علائم قطع خونرسانی به دست باشد که باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرد .
زخم فشاری :
نقاط مستعد زخم فشاری در قالبهای گچی پا شامل پاشنه ، قوزک ها ، پشت پا و کشک زانو و در قالبهای دست آرنج و مچ می باشد .
در صورت وجود درد شدید در نقاط مستعد ،بوی بد و مرطوب شدن گچ با ترشحات داخلی به پزشک مراجعه کنید .
تکه های گچ چسبنده به پوست را بلافاصله پس از گچ گیری از روی پوست بردارید تا به داخل قالب نلغزند .
در صورت شکسته شدن قالب خودتان اقدام به اصلاح آن نکنید و به پزشک مراجعه نمایید .
اگر بیمار ناتوان است هر 2 ساعت او را تغییر وضعیت دهید تا دچار زخم بستر نشود .
بالاتر قراردادن عضو در گچ مراقبت بسیار مهمی است که باعث پیشگیری از ورم ،درد و پیشگیری از قطع خونرسانی می شود .
مراقبت از خود :
در گچ پا حین راه رفتن نباید وزن بدن را روی عضو مبتلا اعمال کرد مگر با اجازه پزشک و استفاده از دمپایی های نخصوصی که سطح پهن و غیر لغزنده ای را برای راه رفتن فراهم می کنند و میتوان آنها را از فروشگاههای لوازم پزشکی تهیه کرد .
حین راه رفتن می توان گچ دست را با باند یا پارچه ای از گردن آمیزان نمود اما نباید فشار زیادی روی اعصاب گردن وارد شود پس باید به فواصل استراحت کرده و دست را با لا نگه داشت و نیز گره پارچه نباید روی مهره های گردن بسته شود .
گچ را به مدت طولانی باید با پلاستیک نپوشانید چون با عث تعریق و مرطوب شدن گچ می شود .
